KajIn WOII had de geallieerde luchtmacht een probleem. Bommenwerpers hadden een kans van 50% of groter om niet terug te keren van een nachtelijke aanval. Ze werden uit de lucht geschoten. Onderzoek naar hoe dit kwam leidde tot de eerste beschrijving van een belangrijke cognitieve bias (onbewust foutief vooroordeel): survivorship bias.
Pantser op de kwetsbare plekken
De enige oplossing was meer bepantsering. Maar tegelijkertijd vormde dat een probleem. Volledig bepantserde toestellen zouden loodzwaar worden. Militaire experts hadden een idee dat even simpel als briljant was: bekijk de toestellen die wel zijn teruggekeerd en onderzoek waar de meeste kogelgaten zitten. Daar plaats je dan extra bepantsering: de andere plekken kun je met rust laten. Zou jij daar op gekomen zijn?
Hoezo… de kwetsbare plekken?
De levens van veel vliegtuigbemanningen werden gered doordat ze het niet volgens de experts gedaan hebben. Een adviseursgroep van wiskundigen en statistici raadde het idee af zodra ze ervan hoorden. Zij kwamen met een heel ander voorstel. Namelijk niet de teruggekeerde toestellen te onderzoeken op kogelgaten, maar juist de neergestorte toestellen!
Nou ja, dat kon natuurlijk niet. En zo klonk het advies ook niet. Maar wat de betrokken statisticus Abraham Wald meteen doorhad, was dat in de redenatie van de militaire experts ‘survivorship bias’ een rol speelde. Zij richtten zich op de doorboorde plekken in overgebleven toestellen, terwijl die juist ondanks de clusters van kogelinslagen sterk genoeg waren geweest om terug te keren! Op de plekken waar de meeste gaten zaten, was dus juist geen extra bepantsering nodig!
Survivorship bias verdraait de blik
‘Survivorship bias’ betekent dat we de neiging hebben ons te verdiepen in wat er goed is gegaan, terwijl we verzuimen te kijken naar wat er mis ging. Dat gebeurde met de kogelinslagen in de bommenwerpers, maar het gebeurt op allerlei andere gebieden in ons leven.
Zo noemen veel mensen op de wereld de menselijke soort ‘bedacht’: we zitten zo ingewikkeld in elkaar, daar moet wel een ontwerp achter zitten. Maar… we zien niet de ‘neergestorte toestellen’, in dit geval de miljoenen ‘mislukte experimenten’ die in het proces van evolutie aan onze soort vooraf zijn gegaan.
Succes is eerder geluk dan keuze
Als we een leider kiezen, moet die wel een goed verhaal hebben. Tijdens de Amerikaanse voorverkiezingen zie je dat steeds terugkeren. We willen iemand die zich bewezen heeft, die succesvol is.
We zijn ook geneigd om ons tijdens onze carrière te verdiepen in het verhaal van succesvolle mensen en organisaties.
Toch beweert nobelprijswinnaar Daniël Kahnemann dat de enige overeenkomst tussen een grote groep succesvolle mensen is… dat ze geluk hebben gehad.
Je hoort financieel geslaagde mensen zelden getuigen van een enorme waarheid: de mate geluk die ze hebben gehad, vanwege de plek waar hun wieg stond of de mogelijkheden die zij kregen: ze zien zichzelf als self-made. Donald Trump kreeg van zijn vader een enorme startkapitaal: toch ziet hij zichzelf als belichaming van de American Dream. De hele Amerikaanse Droom, van krantenjongen tot miljonair, lijkt te zijn gestoeld op survivorship bias.
Verdiep je in de fouten
Wil je echt wat leren waar je iets aan hebt? Dan verdiep je je niet in het succes van een ander: wat hij of zij heeft gedaan, en dat dit lukte, is voor het grootste deel een gevolg van de omstandigheden. Het zou wel eens verstandiger kunnen zijn om een net-niet-geslaagde ondernemer over haar fouten te laten uitweiden. Het verband tussen een fout en het gevolg daarvan laat zich misschien wel makkelijker leggen.
Die tweede leert ons immers niet welke keuze we in de oneindig complexe wereld met allerlei mogelijke opties beter niet kunnen maken. Terwijl het causale verband tussen een keuze en een catastrofe waarschijnlijk beter aan te tonen is, dan tussen een keuze en winst.
Meer lezen over denkfouten? Lees dan eens onderstaande boeken!
(bron: You are not so smart Podcast, ep. 65)